Vücut Koruyucuları ve Standartları

İnsan vücudu hijyenik koşullara, soğuğa ve ısıya (yangına) karşı korunmalıdır. Böylece, iş elbiseleri YAPILIŞ şekillerine göre altı grupta toplanabilir.

• Ceket ve pantolon
• Tulumlar
• İş gömlekleri
• İş önlükleri
• Yelekler
• Paltolar ve gocuklar

Kullanış şekline göre de sekiz grupta toplanabilir.

• Normal günlük iş elbiseleri,
• Isıya ve aleve dayanıklı elbise,
• Zehirli ve zararlı gazlara karşı koruyucu elbise,
• Radyoaktivite’ ye karşı koruyucu elbise
• Kimyasal maddelere karşı koruyucu elbise,
• Işık yansıtıcı elbise
• Soğuğa karşı koruyucu elbise
• Yağmura veya suya karşı elbise

İŞ ELBİSELERİ

Yapılan işin türüne ve çevre koşullarına göre pamuklu, yünlü veya sentetik kumaştan yapılır. Ceket- Pantolon biçiminde olduğu gibi tulum biçiminde de olabilir. Bu elbiseler, günlük işlerde, mevsime göre soğuk ya da sıcak havalarda giyilir. İşçiye mekanik etkenlerden toz ve kirden korur.

ISIYA VE ALEVE DAYANIKLI ELBİSE

Aşırı ve zararlı ısı radyasyonundan vücudu korumada özellikle itfaiye teşkilatlarında, dökümhanelerde vb. yerlerde kullanılır. Bu elbiseler, üç kat kumaştan oluşmuştur. Üst kat, yangına yaklaşım elbiselerinde 700 0C’a dayanıklı yangına giriş elbiselerinde 1200 0C’ a dayanıklı cam elyaf üzeri aleminize kaplı kumaş, orta kat ısı geçirgenliği az 400 0C – 600 0C dayanıklı nomex keçe kumaş, alt kat ise nomex astar kumaştır. Yangına giriş elbiseleri, temiz hava tüplü maske ile kullanılan yekpare tiptedir. Başlıkta içinde baret ve ön kısmında yüksek ısıya dayanıklı cam bulunmaktadır. Bu elbiselerde SOLAS kuralları geçerlidir.

YAĞMURLUK

İşçiyi yağmurdan ve ıslak ortamın zararlarından korumada kullanılır. Yağmurluk, kaynak dikişli ve dayanıklı fermuarlıdır. Boyu diz kapağının hemen altındadır. Kumaşı PVC kaplı pamuklu dokumadır, kesinlikle sudan ve soğuktan etkilenmemsi gerekir.

İTFAİYECİ YAĞMURLUĞU

Alev almaz, PVC kaplı pamuklu dokuma kumaştan yapılmış, sırt göğüs ve kolonlarına reflektif (yansıtıcı) şeritler dikilmiş itfaiye teşkilatlarında kullanılan palto şeklinde bir koruyucu malzemedir. Kumaşı, alev almaması için, kıvılcımdan tutuşmayacak şekilde emprenye edilmiştir.

ZEHİRLİ GAZLARA DAYANIKLI ELBİSE

Zehirli ve zararlı gazların bulunduğu ve oksijensiz ortamlarda vücudu ve solunum yollarını korumada kullanılan koruyucu elbisedir. Temiz hava tüplü maske ile veya dışarıdan basınçlı temiz hava şebekesine bağlı maske ile kullanılması gerekir. Elbise, başlık; tulum, eldiven, çizme, tamyüz maskesi ve hava sisteminden oluşur. Elbisenin kumaşı, işyeri ortamındaki gazın türüne göre değişir.

Zehirli ve zararlı gazların bulunduğu ve oksijensiz ortamlarda vücudu ve solunum yollarını korumada kullanılan koruyucu elbisedir. Temiz hava tüplü maske ile veya dışarıdan basınçlı temiz hava şebekesine bağlı maske ile kullanılması gerekir. Elbise, başlık, tulum, eldiven, çizme, tamyüz maskesi ve hava sisteminden oluşur. Elbisenin kumaşı, işyeri ortamındaki gazın türüne göre değişir.

KİMYASALLARA DAYANIKLI ELBİSE

İşçiyi çeşitli asit, alkali, kostik, çözücü yağ ve diğer kimyasal maddelerin etkisinden korumaya yarayan elbisedir. Asitlere petrol yağlarına, kostik ve alkalilere dayanıklı olanlar çift taraflı vinly veya PVC kaplı özel bir sentetik bezden yapılmıştır. Benzer tiner gibi çözücülere dayanıklı olanlar ise çift taraflı neopren veya nitril kauçuk kaplı kumaştan yapılmıştır.

TERMİK YELEK

Genellikle düşük hava sıcaklığında vücudu korumada kullanılır. Dış yüz kumaşı kimyasallara ve mekanik etkenlere karşı dayanıklıdır. Dış kumaş ile astar arası % 100 polyester’ dir. Dış yüzey kumaş; suya, toza, neme ve kimyasallara dayanıklıdır. Ayrıca, antistatik özelliktedir. Bu yelek iş elbisesinin içine giyilir.

REFLEKTİK YELEK

Trafiğin yoğun olduğu yol yapım ve onarım işlerinde çalışanların araç sürücüleri tarafından fark edilmesine, vinç ve iş makinaları ile yapılan çalışmalarda işaretçi ile operatör arasında iletişim sağlamaya yarayan bir malzemedir. Renkleri, gündüz görüşü kolaylaştırmak için, turuncu veya kırmızı fosfor file örgü kumaştan yapılır. Önünde ve arkasında geceleri ışık yansıtan şeritler bulunur kolsuz yapıldığı için iş elbisesi üzerine giyilir. Kafadan geçirilerek giyilen tipleri olabileceği gibi önden açılıp kapatılabilen yelek biçiminde giyilebilen tipleri bulunmaktadır.

YANMAZ BATTANİYE

Cam elyaf dokuma üzeri aleminize kaplı veya havlu türü cam elyaf kumaştan yapılmış yangın alevinden işçiyi korumaya yarayan örtüdür. 2 x 1.6 m. boyutlarındadır. Örtünün her iki ucunda ellerin gireceği cepler veya tutma ipi bulunmaktadır. Yangın alevi içinde kalan işçi bu ceplere ellerini sokarak battaniyeyi kolayca açabilir.

ÖNLÜKLER

Fırlayan ve sıçrayan partiküller ile kimyasal maddelere karşı iş elbisesini ve vücudu korumada kullanılır. Önlüğün malzemesi, yapılan işin türüne göre değişir. Örneğin, kaynak işlerinde deri, akü çalışmalarında ve mutlaka PVC kaplı kumaş, kesim işlerinde çelik örgü malzeme kullanılır.

VÜCUT KORUYUCU STANDARDİZASYONU

Koruyucu elbiseler dokuma, elyaf, deri, kauçuk, plastik ve benzeri malzemelerden tozlara, sıvılara, sıcağa, soğuğa, yağa, gazlara, aleve ve benzeri risklere karşı koruma sağlamak üzere imal edilmektedir. Gece dışarıda çalışma yapanlarda da parlak renkli giysiler koruyucu özellik taşımaktadır.

Koruyucu elbiselerle ilgili temel standartlar aşağıda yer almaktadır:

• EN 340 Genel yaklaşımlar
• EN 1149 Elektrostatik yapısı

Koruyucu elbise seçiminde üzerinde fazla durulmayan, ancak güvenlik açısından önem taşıyan bir konu da elbisenin yapıldığı ürünün nem emici, antistatik malzeme ile kaplanmış olmasıdır.

Güvenlik açısından önem taşıyan bu konunun iki ana nedeni vardır:

• Yanabilir tozların, buharların ve gazların olduğu ortamlarda, elektrostatik enerjinin boşalması ile kıvılcım çıkmakta ve patlamalara neden olabilmektedir. Kıvılcım enerji seviyesi ortamdaki tozun, buharın ve gazların yoğunluğuna ve çeşidine bağlıdır.
• Düşük yoğunluktaki anlık şoklar ve kimyasal madde taşıyan veya makine ile çalışan personel için potansiyel patlama tehlikesi oluşturmaktadır.

Kimyasal maddelerden korunmak için imal edilen tulumların üretiminde standartlara uygun olup olmadığının test edildiği bir çok işlem yapılmaktadır. Test sonuçlarına göre piktogramlarla işaretleme yapılmaktadır. Test sonuçları, elbisenin bedeni, üretici firmanın adı ve benzeri bilgilerin yer aldığı etiketleme yapılmaktadır.

İşyerlerinde çalışanların periyodik muayeneleri

İşyeri hekiminin en başta ki görevi  periyodik muayenelerdir. Çalışanların yaptıkları işlere ve işyerinin özelliğine göre periyodik muayeneler değişkenlik gösterir. İşe girişlerde ve yılda bir kez yapılması gereken fiziksel muayenelerin yanı sıra periyodik yapılacak tetkikler çalışan sağlığının geliştirilmesi ve meslek hastalıklarının önlenmesinde çok önemlidir. Mevzuatta belirtilenler haricinde periyodik olarak yapılması gereken tetkiklere ve hangi periyotta yapılacağına işyeri hekimlerinin karar vermesi gerekmektedir. Bu nedenle de işyeri hekimleri sağlığı tehdit eden faktörleri tam tespit edip ona göre tetkik planlaması yapılması gerekir.

Yapılması gereken tetkikler;

1-80 dB den gürültülü ortamda çalışanlara yılda bir kez odyametrik tetkik,

2-Tüm çalışanlara yılda bir kez akciğer grafisi,

3-Ekranlı araçlarda çalışanlara yılda bir kez oftalmolojik muayene,

4-Kaynaçılara kan kurşun analizi ve yanı sıra oftalmolojik muayene,

5-Tüm çalışanlara solunum fonksiyon testi,

olarak sıralanabilir.

Sağlık problemi şüphesi olanlar  Devlet hastanesine ileri tetkik için sevk edilir, eğer herhangi bir şüpheli durum ya da direk mesleki hastalık tanısı olan varsa, öncelikle çalışma yerlerinin denetimi ve gerekiyorsa işyeri değişikliği önerilir. Hastalığa göre de belli periyodlarda hastanede kontrollerini sağlanır.

Solunum Koruyucular ve Standartları

Çeşitli zararlı ve zehirli gazlara karşı gözleri, yüzü ve solunum yollarını korur. Konuşmaya ve duymaya engel değildir. Gövdesi naturel kauçuktan, görme camı, geniş görüş açılı (panoramik) kırılmaya dayanıklı akril malzemeden yapılmıştır. Üzerinde, bir nefes alma, bir veya iki nefes verme ventili bulunmaktadır. Başa beş yerden çok kolay takılıp çıkartılabilen toka ile bağlantılı ahtapot biçiminde baş bantları ile başa kolaylıkla yerleştirilir ve çıkartılır.

Genellikle, oksijen % 16’ dan düşük olduğu ortamlarda temiz hava tüpleri veya basınçlı hava sisteminden alınan özel hortumlarla kullanılır.

Yeterli oksijen olup da zararlı, zehirli gaz ve tozların yoğun olduğu ve gözleri rahatsız eden işyeri ortamında vidalı tip filtrelerle (kartuşla) kullanılır.

YARIMYÜZ GAZ MASKESİ

Zehirli, zararlı veya rahatsız edici, gaz, duman ve tozlara karşı sadece solunum yollarını korumak için kullanılır. Burun ve ağzı kapatır. Naturel kauçuktan yapılmış bir gövdesi ve üzerinde maske içinde kirlenen havayı atmaya ve buharlaşmayı önlemeye yarayan yarayan iki adet nefes verme ve bir adet filtreden temiz havayı almaya yarayan nefes alma ventili bulunur. Hava şebekesine bağlanabilen fleksibl hortumla da kullanılır. Ventili bulunur. Gaz filtresi veya toz filtresi takılarak kullanıldığı gibi hava şebekesine bağlanabilen fleksibl hortumla da kullanılabilir.

SÜNGER TOZ MASKESİ

Kaba tozlara (10 mikrondan büyük zehirli olmayan, rahatsız edici partüküllere) karşı kullanılır. Gövdesi, çok sık gözenekli polyürethan latex malzemeden yapılmış sünger olduğundan maskenin dış yüzeyi süzgeç görevini yapar. Alt kısmında (çene altında) bulunan nefes verme ventili ile nemlenmiş nefes, dışarı atılarak sünger gözeneklerinde tozun çamurlaşması dolayısıyla, gözeneklerin tıkanması önlenir. Kirlendikçe yıkanarak temizlenir. Hafif ve ekonomik olduğu için tercih edilir.

KAĞIT TOZ MASKESİ

Türkiye’ de kullanılmakta olan yerli toz maskesi; kömür, tahıl,modun, demir, kireç ve tekstil tozlarına karşı kullanılır. Burnu ve ağzı kapatan sellülozik veya sentetik elyaftan pres edilerek imal edilen bir gövdesi ve iki tarafında başa takılan lastik baş bantı bulunmaktadır. Kullanım süresi, yoğun tozlu ortamda ve sürekli çalıştığında en az bir gündür. Dört katlı elyaftan pres edilerek yapıldığında, krom ve demir veya asbet tozlarına (5 mikrondan küçük) karşı kullanılır.

Yeni Avrupa Standardı (Europe Norm “EN 149”) mevcut İngiliz standardı (BS) ile Alınan standardından (DIN) farklıdır. Şöyle ki;

EUROPE NORM EN149	TOZ TÜRÜ
Proses İş Güvenliği
FFP1	Kaba tozlar, Etkisizi (inert) tozlar
FFP2 – S Katı parçacıklar	Kaba tozlar,Etkisiz ince tolzar, kaynak dumanları, hafif zehirli tozlar cam elyafı, kurşun toz ve dumanı asbestos
FFP2 – SL Katı ve sıvı parçacıklar	Kaba tozlar,Etkisiz ince tolzar, polenler, kaynak dumanları, hafif zehirli tozlar, cam elyafı, asbestoz, kurşun tozu ve dumanı, yağ tanecikleri, hafif zehirli aerosoller
FFP 3 – SL	Sporlar, Bakteriler, proteolitik enzimler, radyoaktif parçacıklar, kansorojen maddeler.

YANGINDAN KAÇIŞ MASKESİ

Yanan binaların yoğun ve zehirli dumanlı odalarından, koridorlarından kaçış içi kullanılır. Baş örtüsü, yarım yüz gaz maskesi ve yangın dumanlarını süzücü filtresinden oluşur. Havası emdirilmiş poşette kullanılma anına kadar saklanır. Bu maske, hem alev ve ısıdan (1000 0C ) hem de zehirli gazlardan işçinin yüzünü ve solunum yollarını korur. Hastane, otel ve kalabalık büro binalarında her an kullanılmak üzere poşet (folye) içerisinde bulundurulur.

KARBONMONOKSİT FERDİ KURTARICI MASKE

Taş kömürü ve linyit ocaklarında havasız ve zehirli ortamdan kaçıp kurtulmak için en az 60 dakika süreyle güvenle ve etkin bir şekilde kullanılır. Bu maske, ortamda meydana gelen karbonmonoksiti karbondioksite dönüştürerek zararsız hale getiren kimyasal maddeli gövde ile bu gövdeye bağlı ağızlık ve işçiyi ağızdan nefes almaya zorlayan burun klipsinden oluşur. Ağırlığı en fazla 1 kg. dır.

GAZ VE TOZ FİLTRELERİ

Solunum yollarını koruyucu filtreleri, işyeri ortamında oluşan zararlı ve zehirli gaz, buhar ve katı parçacıkları (partikülleri) filtre ederek, işçinin temiz hava solunmasına yardım eder. Filtreler, kullanıldığı yere göre sınıflandırılmış olup, iş güvenliği mevzuatının belirlediği gerek zararlı ve zehirli gazlar, buharlar, gerekse partiküllerin konsantrasyon miktarının yüksek olduğu yerlerde kullanılır. Kullanma süresi, işyeri ortamında o anda oluşan gaz yoğunluğuna, havadaki neme ve filtreyi kullanan işçinin ciğer yapısına bağlıdır.

Filtreler, oksijen yokluğunda veya eksikliğinde kesinlikle kullanılmaz. Bu nedenle, filtreler kullanılırken havadaki oksijen miktarının % 16 dan fazla olması gerekir. Filtrelerin kullanım yerleri, havadaki zararlı maddelerin gaz veya partikül olmasına göre faklıdır. Bu nedenle, gazlar için olana “Gaz Filtresi” partiküllere karşı kullanılana ise “Toz Filtresi” denilir. Ayrıca, kullanılacak maskenin tipine göre de faklıdır. Şöyle ki, maskenin nefes alma yeri vidalı ise filtre de vidalı tip olmalı, hazneli ise takma tip olmalıdır.

1. Toz ve duman filtreleri :
   • Elyaf filtre (P2):Asbest, çimento, gübre, metulurji ve benzeri sanayi dallarında, işyerinde oluşan toz ve sis altında çalışan işçileri korumak için tam veya yarım yüz maskesine takılarak kullanılır. Özel olarak sık dokunmuş elyaf keçeden imal edilir. Kirlendiğinde değiştirilir.
   • Aerosol filtre (P1) :Dairesel labirente benzeyen sellülozik veya sentetik liflerden oluşur. Birbirine yakın ve sık mikroskopik aralıklardan kirli havanın süzülüşünü sağlar. Nefes alındığında havada uçuşan sert ve küçük (mikron düzeyinde) parçacıklar halindeki tozlar ve dumanlar (aerosol) mekanik olarak bu filtre tarafından tutulur. Genel olarak, zararlı ve zehirli tozlara karşı kullanılır. Örneğin, silis tozları, kurşun ve metal dumanları gibi.
2. Ön filtre (mekanik filtre) :Gaz filtresini, yoğun ve sisten koruyup süresinden önce kullanma ömrünün bitmemesi için kullanılır. İki pres edilmiş sentetik elyaf sırasında bulunan hidrofil pamuktan oluşur. Bu filtrenin kullanılma süresi ortamdaki zararlı partikül veya spray’ lerin yoğunluğuna, havadaki neme ve kullanan işçinin ciğer yapısına göre uzar veya kısalır
3. Gaz filtreleri :Her türlü zehirli ve zararlı gaza karşı amprenye edilmiş aktif kömürlü filtreler, zehirli maddelere göre tiplere ayrılmıştır.

GAZ FİLTRELERİ ÖRNEK TABLOSU:
Proses İş Güvenliği
A TİPİ	Organik gaz ve buharlar ile çözücüler	Aseton, Benzol, Fenol, Trikloretilen, Toluen, Metanol vb.
B TİPİ	Asit gazlar (İnorganik) gaz ve buharlar	Arsın, Bromin, Kolr, Fostin, Halojenler, Nitrik asit, vb.
E TİPİ	Kükürt dioksit, Hidrojen siyanit (pürsik asit) silfrik asit vb.
K TİPİ	Amonyak’ a karşı
CO TİPİ	Karbonmonoksite karşı
HG Tipi	Civa buharları’ na karşı
NO TİPİ	Nitroz Gazları, Nitrojen oksit, ozon
F TİPİ	Yangında ilaçlara (pestisitlere) karşı
P1,P2,P3 TİPİ	Zararlı, zehirli ve inert tozlara karşı

Kullanırken göz önünde bulundurulacak en önemli nokta, havadaki oksijen miktarının % 16’ dan az olmaması, zararlı gaz veya buhar oranının % 0,5 geçmemesi ve karbonmonoksitin hiç bulunmaması gerekir. Küçük tipleri, kısa süreli, büyük tipleri ise uzun sürelidir.

Gaz filtrelerinde kullanım süresi, gazlı ortamda gazın kokusu duyulduğunda, toz filtresinde ise solunum zorlaştığında bitmiş olacağından atılıp yenisinin takılması gerekir.

Gaz filtrelerinin depolama süreleri:

• A Tipi -> 5 yıl
• B tipi -> 4 yıl
• E,K,Hg. Tipi -> 3 yıl dır.

Mühürlü bandı ve tapası açıldığında, kullanılmasa bile en fazla 6 ay sonra atılmalıdır.

KAPALI DEVRE SOLUNUM CİHAZLARI

TAHLİSİYE CİHAZI

İçinde basınçlı oksijen tüpü bulunan bu cihazda ayrıca solunum torbası, solunum hortumları, kirlenen havayı, (karbondioksiti) temizleyen (absorbe eden) filtresi, hava giriş ve çıkışı ayarlayan regülatörü, soğutucu ve tam yüz maskesi bulunur. Bu cihaz kapalı devre bir sistemle atmosfer havası ile ilgili bulunmadan solunum sağlar. Verilen nefes ilk önce filtreden (alkali kabinden) geçerken içindeki buharı ve karbondioksiti absorbe eder. Sonra nefes torbaya geçerken eksilen oksijen tüpten tamamlanır. Oradan, soğutucudan geçerek maskeye girer. Bu işlem solunum oranına göre otomatik devam eder. Tüpteki oksijen bitene kadar 4 saat süre ile kullanılır. Genellikle, yer altı madenlerinde ve itfaiye kuruluşlarında kurtarma ekipleri kullanır.

KİMYASAL REAKSİYONLU (Oksijen Üreten) CİHAZ

Bu cihaz, zehirli gazlar bulunan atmosferde veya yetersiz oksijen bulunan yerlerde kullanılır. Bu cihazda tahlisiye cihazında bulunan oksijen tüpü yoktur. Verilen nefesteki karbondioksit ve buharı absorbe eden ve maskeye kimyasal reaksiyon sonucu oluşan oksijen veren kanister vardır. Kanisterden geçen temiz hava solunum torbasında soğuduktan sonra maskeye girer. Kömür madenlerinde patlama, yangın ve çökme sonunda havasız kalan kişilerle kaçıp kurtulmada kullanılır. Kullanım süresi ½ saattir. Oksijen üretimi, işçinin solunumuna göre otomatik olarak devam eder. Bu cihaz otomatik zaman kontrol ile donatıldığından cihazın kullanma süresinin bitimine yakın bir zil çalarak kullanan işçiyi uyarır. Bu uyarıdan sonra cihazı kullanan derhal temiz hava bölgesine çıkmalıdır.

BASINÇLI OKSİJEN TÜPLÜ CİHAZ

Bu cihaz, bir basınçlı oksijen tüpü, oksijen akımını ayarlı sağlayan bir regülatör ve ucunda fleksibl hortum bulunan tamyüz maskesinden oluşur. Regülatörü, kullanan işçinin ciğer yapısına ve istediği miktarda oksijeni verebilecek şekilde kendiliğinden ayarlanabilmektedir. Nefes vermede, oksijen akımı kesilerek tüpteki oksijenin çabuk harcanmasını önler dolayısıyla oksijen tüpünün daha uzun ömürlü kullanılmasını sağlar. Oksijen tüpü, omuz bel kayışları ile sırtta taşınır. Göğüs kayışı üzerinde bulunan regülatöre bağlı manometre ile tüpteki basıncın miktarı sürekli izlenebilir.

Bu cihazlar, ½ saat süre ile oksijenin bulunmadığı zararlı, zehirli gaz ve buharın bulunduğu ortamda kullanılır.

BASINÇLI TEMİZ HAVA TÜPLÜ CİHAZ

Sırtta taşınan ve içinde basınçlı hava bulunan (fleksibl hortum, hava akımı sağlayan regülatör ve tam yüz maskesinden oluşur. En az 30 dakika süre ile kullanılır. Regülatörü, değişik şahısların ciğer yapısına göre nefes almada ihtiyaç göstereceği kadar temiz havayı (sırtında taşıdığı tüpe göre) verebilecek şekilde kendiliğinden ayarlıdır. Nefes vermede, oksijen veya hava akımı kesilerek harcanması önlenmekte ve tüpün daha uzun süre kullanılması sağlanmaktadır.

Basınçlı hava tüpü, hava basıncını her zaman gösteren bir manometreye bağlıdır. Bu cihaz, itfaiye teşkilatında ve bazı endüstri kuruluşlarında oksijensiz ve zehirli ortamlarda acil yardım ve kurtarma işlerinde kullanılmaktadır. Özellikle petrol buharlarına karşı patlaması mümkün olan atmosferde ve kullanılan oksijenin, tehlikeyi artırabileceği yerlerde kullanılmaktadır. Kullanma süresi tipine göre 1-3 saattir.

BASINÇLI HAVA ŞEBEKESİNE BAĞLI HORTUMLU MASKE

Hortumlu maskeler, yüzü ve solunum sistemini koruyucu cihazlardır. Kompresörden filtre edilmiş basınçlı temiz hava, dayanıklı ve fleksibil hortumla kullanan işçinin maskesine gelir. Belde bulunan hava ayar ventili ile kompresörden gelen basınçlı havanın kontrolu sağlanır. Genellikle, atmosferin çok kirli olduğu veya oksijen yetersizliği bulunan yerlerde ve özellikle, tankerlerde, silolarda, kanalizasyon ve lağımlarda, gemi ambarlarında kullanılır. Bu sistemde kompresörden hava gelmeme olasılığına karşı gerektiğinde otomatik devreye girecek ayrıca bir basınçlı hava tüpü bulunur.

Bu cihazda ayrıca, herhangi bir iş kazasında işçiyi kurtarmak üzere bir de güvenlik kayışı bulunmaktadır. Hortumun iç çapı en çok 2,5 cm. uzunluğu ise 15 m.dir. Gerektiğinde kaplinle iki misline kadar uzatabilir.

HAVA VERİCİSİZ HORTUMLU MASKE

Bu tür hortumlu maskeler, özel amaçlar için kullanılmaktadır. Zararlı ve zehirli ortamda, temiz havayı, en çok 7,5 m. uzaklıktan sağlayabilecek uzunlukta fleksibl hortum ile tamyüz maskesinden oluşmaktadır. Temiz hava normal solunum ile hortumun içerisinden maskeye girer. Ayrıca bir hava vericisine gerek yoktur. Bu hortumun çapı 2,5-4 cm. çapında ve uzunluğu 7,5 m. dir. Yağlara ve asitlere dayanıklı olması gerekir. Hava alınan ucunda, tehlikeli yerlere düşmemesi için bir çengel ve mekanik filtreli süzgeç

Kulak Koruyucular ve Standartları

Bir işyerinde, gürültünün şiddeti 80 dB (A)’ yı geçtiğinde işçilerin iş kazalarına uğramamaları ve işitme duyularını kaybetmemeleri için kulak koruyucularını kullanması gerekir. İşyerinde gürültü kaynakları olarak; yüksek basınç altındaki bir gazın veya buharın atmosfere yaptığı kaçağı, perçinleme işlerini, çekiç ve testere gibi alet ve cihazların çıkardığı sesi, dokuma işlerinde kullanılan makinaların ve kompresörlerin çıkardığı sesleri gösterebiliriz.

İyi bir kulak koruyucu hem gürültü şiddetini gerekli ve güvenli düzeye indirmeli, hem de rahat kullanılabilmelidir. Çünkü, kullanılışı rahat olmayan kulaklıklar, sürekli kullanılamayacağından iş kazasına ve işitme kaybına neden olabilirler.

Nerede, ne kadar gürültü vardır aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Gürültünün Şiddeti (DB)	Gürültünün Kaynağı
Proses İş Güvenliği
150.	Uçak motorları, hava alanları
130.	Maden Ocakları
120.	Havalı çekiçler hidrolik presler
120.	Ormancı hizarları
115.	İş makineleri, kompresörler
115.	Betonyerler, tekstil makineleri
110.	Oto yolar, gemi makine dairesi, dizel lokomotifler
105.	Ağır traktörler
105.	Deniz motorları, tütün fabrikaları
100.	Metal işleme makineleri
100.	Çayır biçme makineleri
95.	Hafif traktörler, çay makineleri
85.	Bağırma, sokak gürültüsü

GÜRÜLTÜ ÖNLEYİCİ KULAKLIK (Manşon tipi)

Kulak kepçelerini fincanla ve içi süngerli yastıkları ile örten, her başa göre ayarlanabilen baş bantlı gürültünün şiddetini azaltan ancak, konuşmayı ve işitmeyi engellemeyen bir koruyucu malzemedir. Başbandı, paslanmaz yaylı çelikten veya kırılmaya dayanıklı plastik yapılmıştır. Fincanları ABS malzemeden, yastıkları içi süngerli dışı PVC kaplamalı olduğundan kulak çevresine optimal bir baskı sağlanmıştır.

(Z) değeri 22-28 dB’ dir.

Manşon tipli kulaklıkların üç türü bulunmaktadır. Bunlar, baş bantlı, ense bantlı ve barete monteli tipleridir.

Genellikle, gürültünün şiddetinin yüksek olduğu, motor test ünitelerinde, madencilikte, ormancılıkta ve pnomatik kırıcılarda kullanılır.

KULAK TIKACI

Kulak kanalına yerleştirilerek kullanılan bir kulak koruyucusudur. Özellikle, tekstil sanayiinde büyük kullanım alanı bulunan bu tıkaçları hijyenik olması için polyethelen foam (sünger) den veya silikon kauçuktan yapılmıştır. Kordonlu ve kordonsuz tipleri vardır. Çok hafif olduğundan rahatça kullanılabilir.

Kulak tıkacı olarak pamuk (gliserin emdirilmiş) ekonomik olduğu için kullanılmakta ise de gürültünün şiddetini çok az indirdiğinden kullanılması önerilmemektedir.

KULAK KORUYUCU STANDARİZASYONU

İşyerlerindeki en önemli problemlerden biri işitme kaybına, psikolojik etkilenmelere yol açabilen gürültüye maruz kalmadır. işyerlerinde işitme kaybını engellemedeki en etkili yöntem “işitmeyi koruma programı” uygulamaktır.

Bu program işyerinde ve çevrede maruz kalınan gürültü düzeyini ölçmekten, gürültüyü kaynağında azaltmada, uygun ve doğru koruyucu malzeme seçimine, kullandırmaya, personelin eğitiminden, çalışanların işitme düzeyini aralıklı olarak muayene etmeğe kadar bir çok uygulamayı içermektedir.

Gürültüden korunmada en ucuz ve en basit yol kulak tıkacı ya da kulaklık kullanarak ses enerjisinin dış kulaktan içeri girmesini engellemekle mümkündür. Sistematik ve doğru kullanıldığı takdirde işitme kayıplarından önemli ölçüde korunma sağlanabilmektedir.

Dış kulak yolunun kişiden kişiye değişen farklı yapılarda olması nedeniyle çok farklı modellerde üretilen kulak tıkaçlarında genellikle kulak yolunun şeklini alabilen plastik, parafin ve benzeri malzemeler kullanılmaktadır.

Kulaklıklar ise plastik veya hafif alaşım; hemisferik kaplardan oluşan ve içerisi fibröz ya da ses emici gözenekli malzemeler ile doldurulan; hava yastıkçıkları veya mineral yağ ya da gliserin içeren sıvı yastıkçıklarından oluşan yapıdadır. Başa ayarlanabilir bantları ile kulağa tam oturması sağlanır.

Kulaklık ve kulak tıkaçlarının yüksek frekanslı gürültülerde daha etkin olması beklenmektedir. Kulaklıklar, Sistematik ve etkin kullanım sayesinde Düşük frekanslarda 15-25 desibel, yüksek frekanslarda ise 40-45 desibel arasında gürültüden azaltma sağlayabilmektedir.

Kulak koruyucularla ilgili ürünlerin sahip olmaları gereken standartlar şunlardır:

• EN 352-1: Koruyucu Kulaklıklar
• EN 352-2: Kulak Tıkaçları
• EN 352-3: Barete Takılabilen Koruyucu Kulaklıklar
• EN 458 : Gürültüden Koruyucu Cihazların Seçimi, Kullanımı ve Bakımı

Kulak koruyucu kullanımından önce kullanıcılara verilecek eğitim ile hijyenik kurallara uyulması; günde yarim saatle başlayıp, giderek artan sürelerle alıştırma programı uygulanması gerekmektedir.

Kulaklık kullanımında en sık rastlanan sorun sıcak ortamlarda terleme sorunu ile karşılaşılmasıdır. Bu konuda kulaklık iç yüzeyine yerleştirilen, kullanılıp atılan hijyeni petlerin kullanılması; plastik iç yüzeyinin yedekleri ile değiştirilmesi önerilmektedir.

Göz ve Yüz Koruyucular ve Standartları

Gözleri ve yüzü zararlı ve zehirli maddelerden korumaya yönelik kişisel koruyucu gözlük ve yüz siperi türleri çalışanın çalıştığı ortamdaki zararlı ve zehirli maddelerin doğuracağı tehlikelerden koruyacak şekilde dizayn edilerek imal edilmektedir. Diğer bir anlatımla kullanılacak yer önem taşımaktadır, şöyleki; gözlük veya yüz siperleri genellikle;

• Küçük parçalar ve tozlardan,
• Talaş ve fırlayan büyük parçalar veya kıvılcımlardan,
• Ultraviole (UV) ve kızılötesi (IR) (ısı ışını) dahil sağlığa zararlı ışınlardan ve göz almadan,
• Yüksek ısılı püskürtme maddelerinden,
• Kimyasal sıçramalar, erimiş metallerden,
• Zehirli gazlardan, gözleri ve yüzü korumak için kullanılır.

ATÖLYE GÖZLÜĞÜ

Sıfır diyoptrili kırılmaz camlı (polycarbonat), yanlarında üçgen şeklinde şeffaf malzemeden (plycarbonat veya plexiglass) yapılmış koruyucu bulunan normal gözlük görünümünde bir gözlüktür. Bu gözlükler, atölyelerde, kesme, zımba, perçin, raspa, kuru taşlama ve pik veya büyük metallere ve kıvılcımlara karşı gözü korumak için tüm sanayi dallarında kullanılır.

TOZ GÖZLÜĞÜ

Sıfır diyoptrili kırılmaz camlı (polykarbonat) çerçevesi yumuşak ve şeffaf plastikten yüze kolayca uyan, üzerinde camda buğulanma yapmasını önlemek ve arkaya doğru açık delikleri bulunan bir gözlüktür. Lastik kayışları her yüze göre ayarlanabilir. Taş ve mermer kırıcılarda, taş doldurma ve taş, çakıl kırma makinelerinde ve bunun gibi toz çıkaran tüm işlerde kullanılır.

GAZ VE DUMAN GÖZLÜĞÜ

Çerçeve gövdesi gözleri sıkıca çevreleyen ve üzerinde havalandırma delikleri bulunmayan gaz ve zehirli dumanlara dayanıklı kauçuktan ve buğulanmayı önleyecek şekilde yapılmış, camlarının göze bakan tarafında kırılma halinde gözleri korumak üzere ayrıca sıfır diyoptrili şeffaf plastik bir tabaka bulunan gözlüktürüdür. Bu gözlük konsantrasyonu gözlere zarar veren (solunum yolları da yarım yüz maske ile korunuyorsa) gaz, ss, buhar ve umandan korunmak için kullanılır.

TAM KORUMA GÖZLÜĞÜ

Bu tür gözlük, camları asitten ve darbeden etkilenmeyen sıfır diyoptrili, gövdesi yüze kolayca uyum sağlayan yumuşak ve şeffaf plastikten, üzerinde bulunan havalandırma delikleri sıçrayacak sıvının gözlük içine girmesini ve camlarının buğulanması önleyecek şekilde yapılmıştır. Bu gözlük asit ve çözeltilerin doldurulması, boşaltılması ve naklinde, asit havuzlarında ve kimya laboratuarlarında toza, aside, alkalilere ve çapaklara karşı gözü korumak için kullanılır.

GAZ KAYNAĞI GÖZLÜĞÜ

Gözlük camları çift katlı olup, birinci kat (içte kalan) şeffaf, dıştaki hareketli renklidir. (oksijen kaynağı işlerinde kahverengi, döküm işlerinde kobalt mavisi renklidir) Gövdesi şeffaf olmayan plastikten yapılmıştır. Üzerinde havalandırma ventilleri bulunur. Gözleri, ısı ve ışından korur. Bu gözlük oksijen kaynağı, kesme ve ocak veya döküm işlerinde ışından korunmak üzere kullanılır.

LEHİMCİ GÖZLÜĞÜ

Bu tür gözlükler, metal veya plastik çerçevesi elmaık kemiklerine ve bunun direğine oturan, sapı kulak arkasına rahat oturacak şekilde dizayn edilmiş olup, yanları ışına ve fırlayan parçalara karşı yüzü korumak üzere kapalıdır. Camı lehim ışınlarına karşı koruyucu yeşil renklidir. Genellikle lehim işlerinde, optik kesme işlerinde kullanılır.

ŞEFFAF YÜZ SİPERİ

Kimyasal ve metal sıçramaları ile kıvılcımlara karşı yüzü ve gözleri korumak için kullanılır. Başbantlı olarak veya baret monte edilerek kullanılmaktadır. Yapılacak işi hem iyi görmeyi sağlamak hem de darbelere karşı yüzü korumak için polycarbonat’ tan veya flexiglass’ dan imal edilir.

ISI SİPERİ

Krom- nikel veya paslanmaz çelik örgü kafes telden olup, barete monte edilir. Yüzü ısıya karşı korur. Genellikle, demir-çelik sanayinde yüksek fırınlarda, haddehaneler ve tav fırınlarında kullanılır.

KAYNAKÇI YÜZ SİPERİ

Elektrik kaynağı ışınlarına ve ısıya karşı yüzü ve gözü korumak için kullanılır. Gövde kısmı fiberglasdan veya kraft kağıttan yapılır. Gözü koruyan camı gözleri ultraviyole ışınına karşı koruyacak koyulukta kahverengidir. Elle tutularak kullanılan tipi olduğu gibi, başbandına takılarak veya barete monte edilerek kullanılan tipleri vardır.

DÖKÜMCÜ YÜZ SİPERİ

Döküm işlerinde ışınlara (kızılötesi – IR) ve sıcağa karşı yüzü ve gözü korumak için kullanılır. Gövde kısmı, gözetleme camı (kobalt mavisi) cam etrafı paslanmaz çelik örgü kafes tel ve yüzü kulakları ve boynu kapatan dış yüzeyi aleminize kaplı cam elyaf kumaştan oluşmaktadır. Yüz siperi barete monte edildiği gibi.

BASINÇLI (Pnömatik) GÖZ DUŞU

Basınçlı göz duşları bir ilk yardım malzemesidir. Genellikle, kimya, boya, ilaç,gübre sanayileri ile çeşitli laboratuarlarda, rafinerilerde, metal sanayi ile madenlerde, kömür ocaklarında ve demir çelik fabrikalarında toz, kir ve özellikle asit ve alkaliler yolu ile insan gözünde meydana gelebilecek zararlara karşı kullanılır. Göz duşları, polyethelen bir şişe üzerine monte edilmiş göz fincanı ile havalandırma ventili, boşaltma borusu ve üzerinde monte edilmiş göz fincanı ile havalandırma ventili, boşaltma borusu ve üzerinde hareketli ventil bulunan emme borusundan oluşur.

Polyethelen şişe sıkılarak içindeki suyun basınçla göze gelmesi sağlanır. Su, buradan göz fincanı ve boşaltma borusu ile dışarı atılır. Şişenin yan tarafında bulunan havalandırma ventili, suyun göze basınçla gelmesini sağlar. Şişe de genellikle damıtık su kullanılır. (Suya, asitlere karşı, % 5 oranında sodyum bikabonat, alkalilere karşı ise % 5 oranında borik asit karıştırılır.

GÖZÜ KORUMAYA YÖNELİK KİŞİSEL KORUYUCU MALZEME (Tablo 1)
YAPILAN İŞ	TEHLİKE	ÖNERİLEN KİŞİSEL KORUYUCU MALZEMELE
(*) Kaynak Filtrelerinin Koyuluk Numarasının Seçimi Için Tablo-2’E Bakınız.
Oksi-asetilenle kaynak veya kesme	Kıvılcımlar, zararlı ışınlar, erimiş metal ve fırlayan partiküller	Gaz kaynağı gözlüğü (*)
Kimyasal maddelerle çalışma	Asit yanmaları, dumanlar sıçramalar	Asit gözlüğü gaz ve duman gözlüğü
Taşlama	Fırlayan ve sıçrayan partiküller (çapaklar), tozlar	Atölye gözlüğü tam koruma gözlüğü, şeffaf yüz siperi (*)
Elektrik ark kaynağı	Kıvılcımlar, etkili ışınlar (ultraviyole), ergimiş metaller	Kaynakçı yüz siperi (*)
Döküm işleri, fırınlar, Dövme işleri	Sıcaklık, erimiş metaller, Fırlayan ve sıçrayan partiküller (çapaklar), tozlar	Dökümcü yüz siperi, Gaz kaynağı gözlüğü, ısı siperi (*) Atölye gözlüğü, tam koruma gözlüğü, şeffaf yüz siperi
Laboratuvar	Kimyasal maddelerin sıçraması, cam kırıkları	Tam koruma gözlüğü göz duşu, göz çeşmesi yağmur duşu
Makine ile çalışma	Fırlayan ve sıçrayan partiküller	Atölye gözlüğü, tam koruma gözlüğü, şeffaf yüz siperi
Erimiş metaller	Sıcaklık, kıvılcım, sıçrama	Isı siperi, gaz kaynağı gözlüğü (*)

FİLTRELİ LENSLER (Gözlük Camı) VE GÖZLÜKLER İÇİN GEREKLİ KOYULUK DERECELERİ (Tablo 2)
KAYNAK ÇALIŞMALARI	KOYULAŞTIRICI NUMARASI
Proses İş Güvenliği Ürünleri
Metal ark kaynağı Elektrotlar 1/16,3/32,1/8,5/31	10
Durgun gazla metal ark kaynağı (Demirsiz) Elektrotlar: 1/16,3/32,1/8,5/32	11
Durgun gazla metal ark kaynağı (Demirli) Elektrotlar: 1/16,3/32,1/8,5/32	12
Siperlenmiş metal ark kaynağı Elektrotlar 1/16,3/32,1/8,5/32	12
Kömür arkı kaynağı Elektrotlar : 5/16,3/8	14
Hidrojen kaynağı	10-14

GÖZ KORUYUCULAR STANDARDİZASYONU

Bir çok meslek dalında gözlerin ve yüzün hızla fırlayan parçacıklardan, kimyasal maddelerin sıçramasından ya da bulaşmasından, radyasyondan veya sıcak etkilenmelerden korunmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Ciddi bir göz yaralanmasının ekonomik boyutu da oldukça önemlidir; Fransa’da yaralanmanın derecesine göre bir göz yaralanmasının yaklaşık 200.000 – 1.000.000 Fransız Frangına mal olduğu bildirilmektedir.

Göz koruyucularda lensin ve çerçevenin imal edildiği malzemelerin yapısı büyük önem taşımaktadır. Lens imalatında kullanılan karboglas ve polikarbonat malzemeler ile camın 20 katı kadar darbe dayanıklı olması, camdan 3 kez daha hafif olması, optik olarak berrak görüntü sağlaması, kullanım süresinin uzun olması sağlanmaktadır. Cam kırılması gibi riskler taşımaması nedeniyle de güvenli kullanım olanağı sunmaktadır.

Göz ve yüzde koruma;

• Darbelere karşı koruma
• Likit sıçramalara, gaz, toz, erimiş metal veya sıcaklığa karşı koruma
• Ultraviyole, iyonizan radyasyon ve elektrik arklarına karşı koruma
• Laser ışınlarına karşı koruma
• Bilgisayar ortamında koruma olarak ele alınmaktadır.

Ufacık bir toz parçası dahi akut konjunktiviteye ya da hızla fırlayan sert bir parçacık retina yırtıklarına, görme kayıplarına neden olabilir. Bu tür risklerin olduğu işlerde çalışanların kullanacağı göz koruyucular mutlaka standartlara uygun olarak üretilmiş olmalıdır. Gözlüğün lensi EN 166 standardına uygun üretilmeli, yani optik olarak nötr olmalıdır.

Darbe dayanıklılığı testi sonucunda ne lens kırılmalı, ne de lens çerçeveden çıkmalıdır. Bu test 6 mm çapında çelik bir topun 3 farklı hızda çerçevelenmiş lense atılması ile yapılır.

• 45 m/sn (162 km/saat Sembol F (darbe direnci Düşük düzeyde)
• 120 m/sn (432 km/saat Sembol B (darbe direnci orta düzeyde)
• 190 m/sn (684 km/saat Sembol A (darbe direnci yüksek düzeyde)

Likit sıçramalara, gaz, toz, erimiş metal veya sıcaklığa karşı koruma da lensler asetat, ve polikarbonat malzemelerden imal edilmektedir. Nem emici anti-mist kaplama; aşınma ve kimyasallara direnci sağlamak için karboglas kaplama; sıcaklığa karşı koruma sağlamak için çift lens kaplama (içte asetat, sıcaklığa engel olmak için arada şoklanmış hava tabakası, dışta polikarbonat kaplama) yapılan koruyucu gözlüklerde PVC kaplı çerçeveler hafifliği ve esnekliği sağlamak için tercih edilmektedir.

Ultraviyole ışınları keratokonjuktiviteye; kızıl ötesi ışınlar da denilen iyonizan radyasyon ve kaynak ışınları ise gözün daha derinlerini etkileyerek katarakta ve retinal yanmalara neden olabilir. Korunmada önemli olan maruz kalınan ışınların özelliklerine göre standartlara uygun üretilmiş filtre edici lensler kullanmaktır.

Laser ışınları, metal, kumaş, plastik, kağıt kesme; sıralama işleri ve tip alanında cerrahi, göz bölümlerinde yaygın olarak uygulanmaktadır. Düşük yoğunlukta dahi olsa gözde retina üzerinde hücreleri yok ederek siyah noktalar oluşumuna; yoğun etkilenmede görme kaybına yol açan laser ışınlarında korunmada polikarbonat lenslerin emici pigmentlerle kombinasyonundan elde edilen göz koruyucular kullanılmaktadır.

Bilgisayar ekranları sürekli kullanım ve ışığın yanlış yönden gelmesi gibi nedenlerle göz yorgunluğuna ve bas ağrısına sebep olabilir. ultraviyoleye karşı %100; mavi ışığa karşı % 96 ve kızılötesi ışınlarına karşı % 90 filtre edilmiş lensli gözlükler özellikle tavsiye edilmektedir.

Yüz siperleri olarak da sıcaklığa karşı dirençli polyester, hafifliği ve dayanıklılığı nedeniyle tercih edilen elyaf, poliamid zytel ve deri malzemeler kullanılmaktadır.